Dodano: 2012-01-09
Koszalińska "Korona piwowarów" znajduje się w Słupsku
Słynny, wciąż poszukiwany żyrandol z koszalińskiej katedry, nazywany "Koroną piwowarów", spokojnie wisi sobie w kościele św. Jacka w niedalekim Słupsku. Wyniki analizy porównawczej, dokonanej na podstawie zdjęć, dają niemal całkowitą pewność, że jest to poszukiwany obiekt, który przez 350 lat był ozdobą dzisiejszej katedry w Koszalinie. Chyba, że mamy do czynienia z idealną podróbką czy też kopią. To jednak wydaje się mało prawdopodobne.
 |
Korona piwowarów, zdjęcie przedwojenne z Muzeum w Koszalinie.
Powiększ |
|
|
 |
Ta sama Korona piwowarów dzisiaj - kościół św. Jacka w Słupsku.
Powiększ |
|
|
Korona piwowarów (Brauerkrone), wielki i piękny żyrandol, wykonano w Norymberdze w 1606 roku dla kościoła Mariackiego w Koszalinie. Powstał w pracowni sławnego w owych czasach mistrza Fischera. Datę można ustalić dokładnie, dzięki dokumentom odnalezionym podczas demontażu w 1886 roku, w górnej kuli żyrandola. Zamontowano go 10 marca 1607 roku, a kosztować miał 266 talarów i 16 groszy. Wykonany jest z mosiądzu, ma 2,8 m szerokości oraz 3,75 m wysokości. Waży 12 cetnarów. Składa się z 30 lichtarzy, ustawionych na wygiętych ramionach w trzech piętrach po 10 sztuk. Pomiędzy piętrami lichtarzy znajdują się trzy rzędy ozdobnych gałek zakończonych grotami, umocowanych wokół osi żyrandola na przemian z dwoma rzędami postaci - wojowników rzymskich (lub rycerzy) oraz wyżej położonym rzędem nagich popiersi kobiecych, podobnych do syren. Warto dodać, że w kościele Mariackim znajdowało się jeszcze siedem innych, mniej okazałych żyrandoli z mosiądzu - dar poszczególnych cechów oraz jednego z burmistrzów - które sprzedano na złom około roku 1840.
Nie wiadomo, kiedy żyrandol zniknął z kościoła Mariackiego. Zdjęcie udostępnione zwiedzającym na stałej wystawie w koszalińskim Muzeum, zawiera w podpisie uwagę "zaginiony po 1945 roku". Istnieje kilka wersji wydarzeń. Według jednej, żyrandol miał zostać ewakuowany do Gdańska podczas walk o Pomorze w 1945 roku, ale jakimś sposobem utknął po drodze w Słupsku, gdzie został po wojnie odnaleziony. Według innej wersji, protestancki superintendent Friedrich Onnasch, ukrył żyrandol w rodzinnym grobowcu na starym cmentarzu, znajdującym się w miejscu dzisiejszego parku Tadeusza Kościuszki. Jeszcze inna wersja głosi, że świecznik podarowała w 1966 roku słupskiemu Muzeum Pomorza Środkowego, Wojewódzka Rada Narodowa w Koszalinie, a potem trafił do kościoła św. Jacka.
Dziś "Korona piwowarów" ozdabia gotycki podominikański kościół, obecnie pod wezwaniem św. Jacka, z charakterystyczną strzelistą, ośmioboczną wieżą. Wszystkie bez wyjątku dostępne przewodniki, wśród obiektów zabytkowych znajdujących się w kościele, wymieniają ołtarz (ok. 1602), ambonę (z tego samego okresu), organy (XVII w.), pomnik nagrobny księcia Ernesta Bogusława de Croy (zm. 1684) oraz wielkie epitafium księżnej Anny de Croy (zm. 1660). Zdumiewające, ale żaden z nich nie wspomina o zabytku równie starym jak najstarsze w kościele - "Koronie piwowarów", pochodzącej z 1607 roku. Warto pamiętać, że po wojnie odbudową tego zabytkowego kościoła zajmował się legendarny ks. Jan Zieja, znany z udziału w Komitecie Obrony Robotników (KOR). W Koszalinie prowadzona jest strona internetowa o tym wybitnym kapłanie (Ks. Jan Zieja).
Porównanie na podstawie zdjęć
Na przedwojennym zdjęciu żyrandol jest prawdopodobnie wypolerowany, co daje refleksy i odbicia światła, utrudniając niestety dokładne odczytanie szczegółów. Zdjęcie, a właściwie zdjęcie ze zdjęcia, jest nieostre, rozmyte, ma niską rozdzielczość. Jednak nawet dość pobieżne porównanie z wyglądem współczesnym, nie pozostawia wątpliwości co do identyczności sfotografowanych obiektów. Ten sam kształt i wzór, te same wymiary, trzy piętra lichtarzy, w każdym po dziesięc ramion.
Foto 1-1a. Powiększenie górnej części "Korony piwowarów" - zdjęcie przedwojenne (1) i współczesne (1a). Nie ulega wątpliwości, że mamy do czynienia z tym samym dwugłowym orłem oraz ozdobnym pierścieniem do zawieszania z głową lwa.
Foto 2-2a. Zbliżenie na ozdobny pierścień zawiesia z głową lwa. Zdjęcie przedwojenne (2) nieostre, szczegóły słabiej widoczne, niewielka deformacja obrazu spowodowana światłocieniem, nie ulega jednak wątpliwości, że porównywane detale są identyczne.
Foto 3-3a. Szczegół - kształt środkowej części ramienia lichtarza. Wykadrowano ten sam fragment "Korony piwowarów", jedno z ramion dolnego piętra lichtarzy.
Foto 4-4a. Zdjęcie przedstawiające najwyższą kulę z przymocowaną poniżej ozdobną gałką zakończoną grotem, dobrze widoczną na starej fotografii.
Foto 5-5a. Rząd wojowników (rycerzy) znajdujący się pod środkowym piętrem lichtarzy. Na starym zdjęciu postaci są rozmyte, ale można dostrzec ich kontury, zwłaszcza postaci skrajnych.
Porównanie zdjęć ukazuje również różnice, są one jednak bardzo nieznaczne. Na starym zdjęciu widzimy świece, na nowym elektryczne lampiony imitujące świece. Przewody elektryczne są ukryte, ale jeden z nich wychodzi u dołu orła, omijając kulę. Zwraca uwagę ozdobny hak do zawieszania na starym zdjęciu i jego brak na zdjęciu współczesnym (zastąpiono go stalową linką ze skręcanymi ściskami). Nieco inaczej zakończona jest dolna kula (na starym zdjęciu posiada pierścień, na nowym już jest bez niego), ale jest to jedna z niewielu różnic pomiędzy przedstawionymi przedmiotami, dotycząca na dodatek ruchomego elementu żyrandola, bardziej od pozostałych narażonego na świadomą lub przypadkową zmianę.
Pomiary na podstawie zdjęć
Proporcje i odległości pomiędzy poszczególnymi elementami obiektu zabytkowego, są niezwykle ważnym czynnikiem, pomocnym przy jego identyfikacji. Korona ma swoje niepowtarzalne cechy, zawarte w rozplanowaniu odległości między poszczególnymi elementami. W przypadku przedmiotu nie produkowanego seryjnie, ale wytwarzanego indywidualnie na zamówienie, te proporcje można uznać za cechy indywidualne, przynależne konkretnemu obiektowi, nie występujące raczej u innych. Jak się przekonamy, zastosowanien tej metody daje zaskakujące efekty.
Foto 6-6a. Oznaczamy: A - wysokość liczona od szczytu pierścienia zawiesia do dolnego krańca kuli dolnej (bez pierścienia, który jest na zdjęciu przedwojennym, nie ma go natomiast współcześnie); B - wysokość liczona od szczytu pierścienia zawiesia do miejsca połączenia orła i najwyższej kuli; C - wysokość od szczytu najwyższej kuli do miejsca zamocowania ramion najwyższego piętra lichtarzy; D - odległość od miejsca zamocowania najwyższego piętra lichtarzy do miejsca zamocowania średniego piętra lichtarzy; E - odległość od miejsca zamocowania średniego piętra lichtarzy do najniższego piętra; F - odległość od zamocowania najniższego piętra lichtarzy do dolnej krawędzi najniższej kuli (bez pierścienia widocznego na zdjęciu przedwojennym). Przy czym A = B+C+D+E+F
Porównajmy teraz proporcje A:B:C:D:E:F na obu zdjęciach, przyjmując wartość A za 100. Zdjęcie przedwojenne (6): 100:24:10:18:24:24. Zdjęcie współczesne (6a): 100:25:9:18:24:24 Proporcje, mimo tego, że fotografie wykonano pod różnym kątem, są niemal idealnie zgodne.
Foto 7-7a. Próba uchwycenia proporcji średnicy miseczek (podstawek) lichtarzy poszczególnych trzech pięter. Za punkt odniesienia przyjęto miseczkę najwyższego piętra, o najmniejszej średnicy, nadając jej wartość 100. Proporcje na starym zdjęciu (7) przedstawiają się licząc od góry jak 100:128:170, zaś na zdjęciu współczesnym (7a) jak 100:130:171. Jeśli uwzględnić błąd spowodowany tym, że fotografie wykonano pod różnym kątem, to uzyskane dane należy uznać za niemal identyczne. Najprawdopodobniej proporcje średnicy miseczek piętra górnego, do piętra średniego, do piętra najniższego, wynoszą jak 100:130:170.
* * *
Przyjrzyjmy się jeszcze raz jednemu z najcenniejszych zabytków koszalińskich, który przez prawie 350 lat był dumą miasta, ozdobą kościoła Mariackiego, rozświetlającym wnętrze dzisiejszej katedry biskupiej.
Czy "Korona piwowarów", po 65 latach nieobecności, wróci na swoje miejsce? Czy Koszalin odzyska ważną część swego dziedzictwa historycznego?
Opracowanie: Tadeusz Rogowski
KATEDRA KOSZALIŃSKA, kościół zbudowany w latach 1300-1333, prawdopodobnie z inspiracji cysterek koszalińskich i przy wydatnym wsparciu pielgrzymów nawiedzających sanktuarium Matki Bożej na Górze Chełmskiej. Świątynia nosi wezwanie Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, stąd często nazywana była kościołem Mariackim (niem. St. Marienkirche). Po reformacji, przeszedł w 1534 roku w ręce protestantów, od 1945 roku ponownie katolicki. Do 1972 roku był kościołem farnym, czyli głównym kościołem miasta, mającym tradycję średniowieczną i zbudowanym w bezpośrednim sąsiedztwie rynku. Z chwilą powolania diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej bullą Episcoporum Poloniae Coetus (28 czerwca 1972 roku), stał się katedrą, czyli kościołem biskupa diecezjalnego.
Podstawowe wymiary kościoła: zewnętrzna długość obiektu - 56,5 m; zewnętrzna szerokość obiektu - 25,1 m; wysokość wieży - 57,0 m; wysokość nawy głównej - 18,2 m; powierzchnia użytkowa - 1150 m kw. Zwarta i wyniosła budowla szczęśliwie przetrwała wszelkie zawieruchy dziejowe i oparła sią licznym pożarom miasta w latach 1504, 1718, 1760, 1812, 1945. Kilkakrotnie restaurowana, w latach 1585, 1591, 1635, 1751. Między 1842 a 1845 roku poddana gruntownej restauracji; wówczas to usunięto dawny wystrój z czasów przedreformacyjnych. Kościół otrzymał nowy wystrój, polichromię, balkony, emporę organową. Zlikwidowano również liczne kaplice przylegające do północnej ściany świątyni. Świątynia gotycka nabrała cech neogotyckich. Było to zgodne z ówczesnym duchem czasu, naznaczonym narodowo-pruskim romantyzmem, o czym świadczy obecność króla Prus, Fryderyka Wilhelma IV w uroczystości oddania świątyni do użytku po renowacji (1845). Kolejną dużą restaurację kościół przeszedł w latach 1914-15, najwięcej wówczas stracił wygląd zewnętrzny świątyni. W latach 70. XX w. podjęto prace mające przywrócić świątyni jej pierwotny gotycki charakter. Usunięto neogotyckie empory i ołtarze, skuto tynki odsłaniając ceglane ściany. Na specjalnej kratownicy, ustawionej w miejscu dawnego ołtarza, umieszczono usunięte wcześniej rzeźby ze starego ołtarza (gotyckiego pentaptyku). Od tej chwili prace konserwacyjne trwały nieprzerwanie, chociaż przebiegały z różnym nasileniem. Po roku 2000 dokonano m.in. renowacji figur ołtarzowych oraz zegara na wieży. W roku 2008 przystąpiono do renowacji katedry w ramach polsko-norweskiego projektu "Renowacja i konserwacja średniowiecznych Katedr Pomorza Zachodniego", wspomaganego funduszami miasta.
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
