Manifestacja z 1 maja 1982 roku

Żądali zniesienia stanu wojennego, uwolnienia internowanych i uwięzionych, poszanowania godności i praw człowieka oraz zawarcia ugody społecznej. Odpowiedzią były aresztowania, więzienia, kolegia, represje.

Zgromadzenie pod krzyżem misyjnym przy koszalińskiej katedrze. Z lewej strony, odwrócony tyłem, w kurtce z kapturem, stoi Tadeusz Wołyniec. (Zdjęcia wykonane przez Franciszka Saka i Henryka Kaliszewskiego, pochodzą z archiwum Stowarzyszenia Osób Represjonowanych w Stanie Wojennym w Koszalinie)

W jedynej jak dotąd monografii o Solidarności koszalińskiej ("Solidarność w województwie koszalińskim 1980-1989"), autorzy Adam Frydrysiak i Tadeusz Wołyniec tak przedstawiają wydarzenia z 1 maja 1982 roku:

1 maja 1982 roku w Koszalinie o godzinie 9.50 na placu Bojowników PPR rozpoczął się świąteczny wiec. W tym samym czasie na placu okalającym katedrę (...) w pobliżu krzyża misyjnego, grupa działaczy koszalińskiej "Solidarności" ustawiła biało-czerwone flagi, transparent z napisem "Solidarność" oraz dwa transparenty z napisami "Żądamy zniesienia stanu wojennego, uwolnienia internowanych i uwięzionych" oraz "Żądamy poszanowania godności i praw człowieka, ugody społecznej". Podczas mszy świętej, odprawianej w katedrze, działacze "Solidarności" kolportowali miejscowy biuletyn "Grudzień 81 - Gazeta Wojenna". W proteście przeciwko stanowi wojennemu działacze i sympatycy "Solidarności" nosili w klapach płaszczy i kurtek wpięte znaczki "Solidarności", emblematy pomnika ofiar "Grudnia 70" przepasane czarną lamówką oraz oporniki. Wokół transparentów przy krzyżu misyjnym zebrało się kilkanaście osób, uczestnicy mszy składali wiązanki kwiatów i palili znicze. Polecenie usunięcia transparentów wydał księżom z katedry dyrektor Wydziału do Spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Koszalinie. Ponieważ polecenia nie wykonano, o godzinie 17.00 funkcjonariusze MO usunęli transparenty i flagi, a czterech organizatorów protestu aresztowano.

Krzyż misyjny przy koszalińskiej katedrze - 1 maja 1982. (Zdjęcia wykonane przez Franciszka Saka i Henryka Kaliszewskiego, pochodzą z archiwum Stowarzyszenia Osób Represjonowanych w Stanie Wojennym w Koszalinie)

Uczestnicy pokojowej manifestacji byli fotografowani z ukrycia przez funkcjonariuszy SB i MO, następnie urządzono wystawę zdjęć. Współpracownicy SB, którzy byli w każdym zakładzie pracy, rozpoznawali na zdjęciach uczestników protestu. Wkrótce spadły na nich dotkliwe represje.

Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Koszalinie z dnia 7 lipca 1982 r. za naruszenie przepisów "o postępowaniu szczególnym, w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania stanu wojennego", zostali skazani: Stanisław Sajkowski (I zastępca przewodniczącego Zarządu Regionu "Pobrzeże" w Koszalinie) na karę jednego roku i sześciu miesięcy pozbawienia wolności, Grzegorz Ziembiński (członek NSZZ "Solidarność" w Fabryce Pomocy Naukowych w Koszalinie) na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności oraz grzywnę w wysokości 4 500 zł, Mirosław Wojnarowski (przewodniczący Komisji Zakładowej NSZZ "Solidarność" w Przedsiębiorstwie Handlu Sprzętem Rolniczym "Agroma" w Koszalinie) na karę jednego roku i sześciu miesięcy pozbawienia wolności oraz Zdzisław Wieczorek (pracownik Biura Projektów "Polsport" w Koszalinie) na karę dziesięciu miesięcy pozbawienia wolności. (...) Tuż po majowym proteście internowano Gabrielę Cwojdzińską i Zbigniewa Długołęckiego, działaczy koszalińskiej "Solidarności".

Transparenty i kwiaty na chodniku między katedrą a budynkami przy ulicy Laskonogiego - 1 maja 1982. (Zdjęcia wykonane przez Franciszka Saka i Henryka Kaliszewskiego, pochodzą z archiwum Stowarzyszenia Osób Represjonowanych w Stanie Wojennym w Koszalinie)

Zdzisław Wieczorek, mieszkający obecnie w Niemczech, wspomina:

Przed dniem 1 maja, zostałem powiadomiony przez kolegę z podziemia F. Saka, że przy katedrze koszalińskiej będzie zorganizowana manifestacja. W ustalonym dniu 1.05.1982 r. o godz. 10.00 przybyłem pod krzyż misyjny, który szybko i sprawnie został udekorowany symbolami i transparentami głoszącymi istnienie NSZZ "Solidarność", jak również żądającymi uwolnienia wszystkich więźniów politycznych i ugody społecznej. Spowodowało to bardzo duże zainteresowanie mieszkańców miasta, którzy spontanicznie zaczęli składać w tym miejscu kwiaty i podjęli śpiew pieśni "Boże coś Polskę".

Hasła były pokojowe - wzywały do uwolnienia więźniów politycznych i zawarcia ugody społecznej. (Zdjęcia wykonane przez Franciszka Saka i Henryka Kaliszewskiego, pochodzą z archiwum Stowarzyszenia Osób Represjonowanych w Stanie Wojennym w Koszalinie)

Jednak wbrew dotychczasowym opiniom, aresztowanie nie nastąpiło w dniu manifestacji, ale kilka dni później.

Za współorganizowanie tej manifestacji, zostałem aresztowany w dniu 5.05.1982 r. Za rozbudzanie niepokojów społecznych, oraz za kolportaż ulotek, zostałem skazany na 1 rok pozbawienia wolności. Wyrok odsiadywałem w Koszalinie, Szczecinku i po uprawomocnieniu się wyroku we Wrocławiu. Po odbyciu 2/3 kary, w dniu 12 stycznia 1983 r. zostałem warunkowo zwolniony.

Represje wobec najaktywniejszych uczestników manifestacji nie zakończyły się na wyrokach, ale trwały także w okresie późniejszym. Zdzisław Wieczorek po wyjściu z więzienia i kontynuowaniu działalności podziemnej, został w końcu zmuszony do emigracji. Grzegorz Ziembiński w październiku 1983 r. został powołany do wojska i jako "element wywrotowy" skierowany do karnej jednostki wojskowej w Orzyszu.

Wyrok na uczestników manifestacji - str. 1 Powiększ

Wyrok na uczestników manifestacji - str. 2 Powiększ

Wyrok na uczestników manifestacji - str. 3 Powiększ

Jednak bilans pierwszomajowej manifestacji nie zamyka się samymi stratami. Koszalinianie przekonali się, jak czuła jest władza na hasła wypisane na zwykłym transparencie i jaką siłę przedstawia słowo, jeśli jest oczekiwana prawdą. Mina cztery miesiące, a w tym samym miejscu rozegrają się inne wydarzenia, które przejdą do historii, jako Manifestacja z 31 sierpnia 1982 roku.

Opracowanie: Krzysztof Wojnicki