Apostoł Pomorza - Otto biskup Bambergu

Urodzony około 1060 lub 1061 roku we Frankonii Otto von Mistelbach, późniejszy św. Otto biskup Bambergu był bardzo ważną postacią dla historii Pomorza Zachodniego. Świątobliwy Otto, zwany Bamberskim, gdyż od 1102 roku był biskupem w niemieckim Bambergu, należy do rzędu niemieckich świętych, przyjaciół Polski.

Otton z Bambergu. Po lewej: Posąg św. Ottona z Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie. Po prawej: Statua św. Ottona z opactwa Św. Michała w Bambergu (Bawaria, Niemcy).

Po zwycięskich bitwach w Brandenburgii, Meklemburgii i Pomorzu Zachodnim Bolesław Krzywousty postanowił odzyskane ziemie schrystianizować. Zadania tego podjął się biedny, hiszpański mnich Bernard, który pieszo przybył na misję w ubogich szatach i boso, z tego powodu został wyśmiany, a wkrótce i pobity. Tak wiec próby nawracania pogan w wielkim i bogatym Wolinie nie powiodły się. Na drugą wyprawę misyjną Bolesław Krzywousty wybiera przewodnika duchowego swej młodości, kapelana swoich rodziców - Władysława Hermana i Judyty, Ottona biskupa Bambergu. Oto list jaki do Ottona wysłał Bolesław Krzywousty:

Swemu panu i ojcu najukochańszemu Ottonowi, dostojnemu biskupowi, Bolesław, wódz Polaków pokorne ślubowanie braterskiej uległości.

Ponieważ wspomniałem twoje przebywanie w okresie twojej młodości z właściwą tobie szlachetnością u mojego ojca, a obecnie także Pan jest z Tobą umacniając cię i błogosławiąc ci na wszystkich twoich drogach. Jeśli to nie uwłacza twojej godności, pragnę odnowić z tobą więzi i korzystać z twojej rady i pomocy dla większej chwały Boga, za wsparciem jego łaski. Wiesz bowiem - jak mniemam - w jaki sposób nieokrzesany kraj barbarzyński Pomorzan został poskromiony nie moją lecz Bożą mocą i prosi o dopuszczenie do społeczności Kościoła przez chrztu obmycie. Lecz oto, przez trzy lata staram się i nikogo odpowiedniego do tego dzieła a mnie bliskiego nie mogę pozyskać spośród biskupów albo kapłanów. Stąd ponieważ jest rozpowiadana twoja niestrudzona świętość, skora do wszelkiego szlachetnego dzieła, zgodnie z naszym pragnieniem błagamy, najdroższy ojcze, niech nie wzbudzi niezadowolenia propozycja przyjęcia tego rodzaju pracy dla chwały Bożej i wzrostu twego własnego uświęcenia. A także i ja po ojcowsku oddany ci sługa, pokryję wszystkie wydatki twoje i twoich towarzyszy podróży i tłumaczy języka i kapłanów pomocniczych i wszystko cokolwiek byłoby potrzebne dostarczę, tylko ty najdroższy ojcze, zechciej przybyć.

Wyprawa misyjna odbyć się ma całkiem innym sposobem. Zauważono bowiem, że bogaci Pomorzanie lekceważą ubóstwo, z lekceważeniem i pogardą patrzą na misjonarzy, którzy przybywali do nich cisi i skromni, ubogo wyposażeni i poprzestający na byle czym. Wyprawa Ottona miała przekonać Pomorzan, że chrześcijaństwu może również towarzyszyć bogactwo i zasoby nie tylko duchowe, ale także materialne, pokazać, że misjonarz może być wielkim panem, mieć liczny orszak pomocników, kapłanów oraz świeckich dworzan i sług. Orszakowi Ottona Bamberskiego, składającego się z osób duchownych i świeckich, towarzyszył także znaczny orszak zbrojny. Przybył więc Otto na misję nie tylko, że po wielkopańsku, ale i orężnie.

Na Pomorze przybył Otto nie z Bambergu, lecz z Gniezna. Stawił się on bowiem najpierw na dworze polskim, pomodlił się przy grobie św. Wojciecha, porozumiał z arcybiskupem Jakubem I ze Żnina, metropolitą archidiecezji gnieźnieńskiej. Do wyprawy przyłączył się także kapelan Bolesława Krzywoustego, Wojciech. Na wyprawę misyjną wyruszyli w czerwcu 1124 roku. Na pomorskiej granicy powitał ich z honorami książę pomorski Warcisław I, a kilku Pomorzan przyjęło chrzest. Posuwając się dalej, dotarł Otton do osady Pirzycy (Pyrzyce) w czasie, kiedy obchodzono tam jedną z uroczystości pogańskich. Dzięki znajomości języka zbierał Otton wspaniałe żniwo w Winnicy Pańskiej, a chrzty odbywały się już tłumnie. Podążając w kierunku Kamienia, Otton ochrzcił cały orszak księcia Warcisława I. W Kamieniu postawił drewniany kościółek, w którym pozostawił jednego z towarzyszących sobie kapłanów, a sam udał się na Wyspę Wolin u ujścia Odry.

Foto 1	Foto 2	Foto 3	Foto 4	Foto 5
Foto 6	Foto 7	Foto 8	Foto 9

Teraz orszak zbrojny był już bardzo przydatny. Na wyspie wyprawę misyjną napadli poganie, a biskup został ranny i zmuszony do opuszczenia miasta. Nikt nie zgłosił się do chrztu. Jako dobry dyplomata Otto dał sobie radę i w tej sytuacji, wymógł na Wolinianach przyrzeczenie, że przyjmą chrzest, jeśli tylko dadzą się wcześniej ochrzcić mieszkańcy Szczecina. Przeniesiono misję z powrotem na ląd, pod miasto Szczecin. Rokowania dowódcy straży biskupiej z tym znaczącym miastem okazały się bezskuteczne do czasu powrotu poselstwa od Krzywoustego, które przywiozło obietnicę księcia, że pomniejszy im daninę, płaconą corocznie, jeśli przyjmą chrześcijaństwo. Pozwolono w mieście zbudować dwa kościoły: jeden pod wezwaniem św. Wojciecha, drugi za miastem, pod wezwaniem św. apostołów Piotra i Pawła. Z początkiem grudnia 1124 roku Otton udał się statkiem kupca Wyszaka do dwóch większych osad rybackich: Gardźca leżącego w południowo-wschodniej części Wyspy Uznam, a następnie do Lubina na Wyspie Wolin. W obu miejscowościach ochrzcił znaczną liczbę ludności, poświęcił zbudowaną tam kaplicę i powrócił do Szczecina. W połowie zaś grudnia wyprawił się ponownie do Wolina. Powodzenie misji jak i wiadomość o groźbie Bolesława Krzywoustego oraz dane słowo sprawiły, że uroczyście powitano Ottona i cała społeczność przyjęła chrzest.

Otto Bamberski w trakcie pierwszej swojej misji na Pomorzu założył 11 kościołów i ochrzcił tysiące ludzi. Jednak tereny Pomorza Zachodniego dalej pozostawały w znacznej części pogańskie. Otton w 1125 roku musiał wracać do Bambergu dla pilnych spraw swej diecezji.

W trzy lata po pierwszej wyprawie misyjnej Otto Bamberski przybył znów na Pomorze. W kwietniu 1128 roku udał się on pomiędzy Lutyków. Przyjęto go tam wrogo, książę Warcisław I na wszelki wypadek przyszedł ze zbrojną pomocą i towarzyszył dalej wyprawie misyjnej Ottona w drodze na Uznam, drugą wielką wyspę przy ujściu Odry. Buntującym się mieszkańcom wyspy książę wyjaśniał, że na przyjęciu chrześcijaństwa nic nie tracą, a mogą zyskać, gdyż lepiej przyjmować je z poręki Polski, niż Niemiec. Wyrażał tym zrozumienie, że słowiańskim mieszkańcom Wyspy Uznam chrześcijaństwo nie przypada do przekonania, lecz przekonywał by przyjęli je ze względów politycznych. Stąd też były to nawrócenia połowiczne, ale na początek dobre i to. Chrzcił więc Otton ludność Uznamia przez tydzień, następnie jeszcze trzy tygodnie poświęcił mieszkańcom lądu. W tym czasie, w lipcu 1128 roku, w związku z zaleganiem daniny na granicy pomorskiej stanął Bolesław Krzywousty z wojskiem. Ottonowi Bamberskiemu udało się odwieść Bolesława Krzywoustego od zamiarów wojennych pod warunkiem, że Warcisław I złoży pewną kwotę na rzecz kościoła św. Wojciecha w Gnieźnie. Mógł teraz Otton dokonać wizytacji całego nawróconego kraju.

Z Pomorza Otton nie wracał do Bambergu, lecz wpierw udał się do Polski, odwiedzając jeszcze raz Gniezno, chociaż nie było mu to po drodze i dopiero z Gniezna udał się do swej diecezji w Bambergu. W czasie obu wypraw misyjnych na Pomorze założył Otto 14 kościołów w 12 miejscowościach. To jeszcze Bolesław Krzywousty i Warcisław I desygnowali księdza Wojciecha, współpracownika Ottona w czasie wypraw misyjnych na pierwszego biskupa pomorskiego.

Biskup Otto po powrocie do Bambergu z drugiej podróży misyjnej na Pomorze, 20 grudnia 1128 roku, wysłał do papieża Honoriusza II do poświęcenia pierścień biskupi przeznaczony dla przyszłego biskupa pomorskiego. Poświęcony pierścień Otto trzymał w skarbcu katedralnym do swojej śmierci. Dopiero biskup Egilbert, następca Ottona osobiście przekazał pierścień i inwestyturę ks. Wojciechowi z Wolina, kandydatowi na biskupa pomorskiego, desygnowanego jeszcze przez Bolesława Krzywoustego i Warcisława I. Wyczekująca postawa Ottona wobec uporządkowania spraw kościelnych na Pomorzu, trzymanie w skarbcu w Bambergu poświeconego przez papieża Honoriusza II pierścienia, przeznaczonego dla przyszłego biskupa pomorskiego, zastanawia wielu historyków do dziś. Czyżby Otto oczekiwał bulli papieskiej ustanawiającej go biskupem pomorskim? Książę Warcisław I został zamordowany przez pogańskiego Wieletę w 1135 roku. Bolesław Krzywousty zmarł 28 października w 1138 roku, w roku następnym 30 czerwca 1139 roku - Otto Bamberski.

W 1189 roku papież Klemens III kanonizował Ottona biskupa Bambergu. Otto był sprawnym zarządcą swojej diecezji, ale i dyplomatą znanym w skali europejskiej. W pamięci potomnych pokoleń zapisał się przede wszystkim jako Apostoł Pomorza, które nawiedził dwukrotnie w latach 1124-1125 i 1128, włączając je do wspólnoty chrześcijańskich narodów Europy. To staraniem Polski i pod jej przewodem dokonało się nawrócenie Pomorza oraz znacznej części Połabian. Gdy wyprawiał się tam Otton, kraje te należały do państwa polskiego, książęta ich podlegali polskiemu monarsze. Wiedział o tym niemiecki hierarcha, za każdym razem odwiedzał Gniezno. Uznawał polskie zwierzchnictwo nie tylko ku zachodowi nad Bałtykiem aż po ujście Odry, lecz także nad krajami połabskimi, z obu stron Łaby, nad późniejszą Brandenburgią i sąsiednimi jej ziemiami.

Najbardziej związanym historycznie ze św. Ottonem i jego kultem miastem w Polsce są Pyrzyce. Znajduje się tam studzienka ze źródłem św. Ottona, a od 10 czerwca 2006 roku św. Otto jest patronem tego miasta. W Cerkwicy k. Gryfic znajduje się druga studzienka św. Ottona. Św. Otto biskup Bambergu jest patronem Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej. Trzy parafie: w Kamieniu Pomorskim, Pyrzycach i Szczecinie poświęcone są św. Ottonowi, a w katedrze i konkatedrze znajdują się Jego relikwie. Wspomnienie św. Ottona obchodzone jest w kościele polskim 1 lipca.

Marian Klasik